Paul Quirynen: ‘Volkert V. is niet eeuwig schuldig’

Bravo Nederland voor de performante wijze waarop dit belangwekkend dossier afgehandeld werd. Reeds op 02.08.2003 was er een eindarrest, in graad van beroep, van het Gerechtshof van Amsterdam waarbij Volkert Van der Graaf werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van 18 jaar zodat hij, conform de regeling “voorwaardelijke invrijheidstelling“, in beginsel met ingang vanaf 02.05.2014 in aanmerking kon komen voor voorwaardelijke invrijheidstelling. Dag op dag 12 jaar na zijn veroordeling kwam Volkert opnieuw vrij, zij het onder een aantal strikte voorwaarden, met onder meer een wekelijkse meldplicht bij de dienst reclassering, een locatieverbod, een contactverbod en een mediaverbod.

Indrukwekkend om te lezen is de brief die Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie Teeven op 26.03.2014 verstuurde aan de Voorzitter van de 2de Kamer der Staten-Generaal in Den Haag waarbij deze politicus meldt dat hij als verantwoordelijke voor “de tenuitvoerlegging van straffen en de juiste toepassing van de wet” zich aansluit bij de zienswijze van het Openbaar Ministerie dat Volkert Van der Graaf inderdaad in vrijheid kan worden gesteld overeenkomstig de Nederlandse wet dd.01.07.2008 die het systeem invoerde van voorwaardelijke invrijheidstelling, tenzij …”.Uitstel of afstel van deze voorwaardelijke invrijheidstelling kan alleen onder limitatieve voorwaarden, met name opname en verpleging in een tbs-inrichting, het zich ernstig misdragen tijdens vroegere detentie, onttrekking aan de tenuitvoerlegging van de straf of tenslotte een nog steeds actueel recidive risico.”

Bravo Nederland voor de performante en transparante wijze waarop dit dossier – na veroordeling – blijkbaar verder werd opgevolgd. De rapportering en adviezen van de Dienst “Reclassering Nederland” en van een college van multidisciplinaire forensische gedragsdeskundigen bewijzen dat gedetineerden met kennis van zaken opgevolgd worden en dat in Nederland daadwerkelijk een zinvol beleid gevoerd wordt om gevangenen opnieuw te integreren in een samenleving.

De studie van dit dossier geeft het gevoel dat een rechtsstaat nodig is en echt wel juist en genuanceerd kan functioneren. Het publieke ongenoegen in Nederland bij de vrijlating van Volkert Van der Graaf en de petities om hem in de gevangenis te houden, zijn verstaanbaar doch kunnen perfect gecounterd worden door de duidelijke stelling dat recht is geschied en dat de wet dient te worden toegepast. De rechten van iedere individuele burger dienen verzoenbaar te blijven met de rechten van een samenleving. Omwille van de wet dient de overheid vanaf nu de vrijheid en privacy van een vrij man te waarborgen terwijl tot voor 02.05.2014 diezelfde overheid Volkert verbannen hield uit de samenleving.

Gevangenen een tweede kans geven is niet alleen een moreel dilemma. Durven nadenken over een voorwaardelijke invrijheidstelling is ook een discussie voeren over de samenleving die wij willen. “Verdienen gedetineerden een tweede kans?” betekent eigenlijk “Welke samenleving willen wij?”

Gevangenissen, de mate waarin ze gebruikt en gebouwd worden,de kwaliteit van de diensten die zij verlenen, zijn vaak een goede parameter voor de samenleving die ze gecreëerd heeft. In dit verband zijn er de wijze woorden van Nelson Mandela : “…It is said that no one truly knows a nation until one has been into its jails. A nation should not be judged by how its treats its highest citizens, but its lowest ones …”

“…Het strafrecht dient keihard te zijn… Wie een wet overtreedt, dient gestraft te worden, zonder pardon… Wie jaren gevangenisstraf kreeg van zijn rechter, heeft nu maar één opdracht: zijn straf uit te zitten…”.

Helaas vind je de voorbije jaren heel wat dergelijke opmerkingen en ik vrees dat de vox populi vandaag neigt naar strafverzwaring en onverbiddelijkheid qua beteugeling van zware misdrijven.

Binnen het strafrecht geldt steeds weer het aspect ‘vergelding’. Maar hoe dan ook dient bij de strafbepaling en/of strafuitvoering ook het idee van ‘vergeving’ ter sprake te komen. Als horizon bij rechtspraak dient men toch steeds voor ogen te houden dat wetsovertreders steeds weer dienen te integreren in de samenleving, waarvan zij de spelregels hebben overtreden. Voorwaarde om te kunnen spreken van vergeving is evenwel de aanwezigheid van schulderkenning en een ernstig besef dat misdrijven steeds schade berokkenen aan derden of de samenleving.

Helaas is er ook een aantal veroordeelde medemensen die psychiatrisch ernstig ziek zijn en die daardoor een blijvend gevaar uitmaken. Dit vaak voor zichzelf, maar ook voor hun omgeving. De voorbije maanden ontstonden heel wat discussie en verontwaardiging over het beleid van de overheid rond geïnterneerden en over het spanningsveld tussen psychiatrie en justitie.

Het blijft een fundamentele uitdaging en plicht om ook psychisch zieke mensen, die zware misdrijven hebben gepleegd, te blijven respecteren als medemens en hen op een medisch en sociaal verantwoorde wijze de zorg te waarborgen die ieder mens verdient, zelfs wanneer het niet meer verantwoord zou zijn om hen ooit terug te sturen naar de gewone samenleving. Een debat over de kwetsbaarheid van mensen en de oorzaken ervan dient genuanceerd te gebeuren en niet enkel in het kader van één specifiek erg emotioneel geladen strafdossier. Een beleid moet wetenschappelijk onderbouwd worden en ook ondersteund zijn door multidisciplinaire vakmensen, die de soms vreemde realiteit ook echt kennen.

De vandaag aanwezige en beschikbare procedurestukken in het dossier van Volkert Van der Graaf lijken mij een schoolvoorbeeld van een performante, eerlijke en integere justitie. Als dit alles kan over de grens met Nederland, moet dit bij ons ook kunnen.