Kolet Janssen: ‘De christelijke ramadan’
‘Ik doe dit jaar mee met de vasten’, hoor ik een meisje op de trein zeggen tegen een vriendin. ‘Vasten? Jij bent toch geen moslim?’, repliceert de vriendin. Het kan snel gaan. Een paar decennia geleden moest je de ramadan uitleggen als de vasten van de moslims. Nu is de veertigdagentijd de christelijke ramadan geworden. Voor wie het weten wil, zet ik even de highlights van de christelijke vasten op een rijtje.
Aswoensdag
Na een uitgelaten carnavalsperiode (een zeer lang weekend, tot en met ‘Vette Dinsdag’) beginnen we eraan. Op Aswoensdag verbranden we de verdroogde palmtakjes van vorig jaar en die as krijgen we in de kerk op ons hoofd gestrooid of in de vorm van een kruisje op ons voorhoofd geplant. ‘Uit stof ben je gemaakt en tot stof keer je terug’, klinkt het nogal confronterend. Een goed begin van een periode die bedoeld is om stil te staan bij wat echt belangrijk is in het leven.
Dagen zonder …
Vroeger vulde de katholieke kerk de vastenvoorschriften veel concreter in dan nu, nu er officieel enkel nog op Aswoensdag en Goede Vrijdag een dag van soberheid in eten en drinken wordt voorgeschreven. Vroeger at men geen vlees of werd er niet gesnoept. Aan het einde van de vasten, met Pasen, at iedereen zich dan bijna te barsten aan chocolade en ander lekkers. Dat is allemaal verwaterd. Maar de laatste tijd duiken er vanuit onverdachte hoek opnieuw ‘onthoudingsperiodes’ op van allerlei aard: 40 dagen zonder vlees, zonder alcohol of zonder afstandsbediening. Pogingen om de afhankelijkheid van mensen aan iets te doorbreken en er alternatieven voor in de plaats te stellen. Mensen doen er vanuit heel uiteenlopende motieven aan mee. Voor zichzelf: om een nieuwe draai aan hun leven te geven of gewoon om een beetje af te vallen. Voor de wereld: om sociaal-ethische of ecologische redenen. Christenen vinden er soms een nieuwe beleving van hun vastentijd in.
Samen sterk
Een belangrijk element van het succes van deze bewegingen blijkt het groepsgevoel: het is zoveel leuker en meer motiverend om in groep te proberen iets vol te houden. Dat hebben de moslims al lang begrepen: die vieren elke avond samen het einde van een vastendag. Voor sommige initiatieven kun je online de stand van zaken bijhouden, samen met de anderen van je groepje: dat helpt zeker om door te zetten. Dat hebben de christenen intussen ook begrepen, bijvoorbeeld op kerknet 2.0.
Zondag
Een verschil met de ramadan van de moslims is dat er in de christelijke vasten elke week een zondag zit. En zondag is voor christenen altijd een beetje feest, want op die dag is Jezus opgestaan uit de dood. Dus is zondag nooit een vastendag. Op zondag mag je even uitrusten van je inspanningen, mag je alles even loslaten. De christelijke vastenperiode is in totaal langer dan de ramadan, maar door de wekelijkse onderbreking van de zondag, vermijd je dat mensen er fanatiek in worden. De zes zondagen helpen om kramp te vermijden.
Solidariteit
Vanaf het prille begin van het christendom werden vasten en solidariteit in één adem genoemd: wat je uitspaarde, was bestemd voor de armen. Dat is de reden waarom Broederlijk Delen vooral in deze periode in de aandacht komt met talloze projecten in het Zuiden. En het is een sterke overeenkomst met de ramadan: ook daar is er veel aandacht voor mensen in nood.
De veertigdagentijd is bij christenen ook een tijd om terug te keren naar de bron. Om elke dag een stukje uit de Bijbel te lezen en erbij te bidden, bijvoorbeeld. Dat kun je tegenwoordig ook online doen: de jezuïeten lanceren een internetretraite ‘Eeuwig duurt zijn trouw’, waarvoor nu al 7000 mensen zijn ingeschreven. Ook hierin komen we overeen met onze moslimbroeders, voor wie lezen in de Koran in de ramadan ook een extra plaats krijgt.
De laatste week van de veertigdagentijd, de week voor Pasen, heet in christelijke termen de ‘Goede Week’. Het is de week waarin het Laatste Avondmaal en de dood van Jezus op het kruis worden herdacht. Maar zo ver zijn we nog niet. Eerst gaan we vasten.