Wim Decock: ‘Alleen nog heiligen en zondaars’
In onze samenleving is een nieuwe moraal in opmars, een moraal van goeden versus slechten, die weinig ruimte laat voor twijfel of begrip, schrijft Wim Decock. Wie haar uitspreekt, verwerft er superioriteit mee. Maar ze is vals, en kaatst vroeg of laat terug in het eigen gezicht.
In de roes van de historische overwinning van onze Rode Duivels – en de tranen van onze noorderburen – is het misschien aan uw aandacht ontglipt. Frankrijk werd eergisteren opgeschud door een seksschandaal (DS online 13 oktober) . Blijkbaar zou de Franse voetballer Mathieu Valbuena gechanteerd worden met een sekstape. Eén van de vier mannen die daarvoor opgepakt werden was Djibril Cissé, ex-collega van Valbuena bij Lyon en de nationale ploeg van Frankrijk. Het gaat om aantijgingen – Cissé werd al snel weer vrijgelaten. Maar met genuanceerde uitspraken heeft nog geen rechter de pret van dit rondje moddergooien bedorven.
In elk geval konden onze zuiderburen deze mediastorm missen als de pest. Het was nog maar een paar dagen geleden dat een andere Franse voetbalheld de roddelpers haalde. Daar was geen seks mee gemoeid, wel centen. Na een een-tweetje met Fifa-voorzitter Sepp Blatter vond Michel Platini plots een miljoen pond in zijn pocket. Dat kon het ethisch comité van de wereldvoetbalbond nog net voldoende moreel verwerpelijk vinden om de eigen degelijkheid te bewijzen.
Luie Grieken en brave Duitsers
Zo tuimelt onze actualiteit van de ene morele happening in de andere, van het ene schandaal in het andere, van de ene crisis in de andere. Een groot spektakel, liefst met een vleugje ouderwetse moraal, met goeden en slechteriken, helden en sukkelaars, heiligen en zondaars. Er zijn de Griekse schuldencrisis, de vluchtelingencrisis en de automobielcrisis – per definitie moet elk evenement een crisis zijn waarvan de acteurs ofwel zwart ofwel wit gekleurd moeten worden. Wee u, als u niet het kamp van de witten kiest. Dan bent u niet alleen een politiek incorrect denker, maar een volksverrader en een morele paria, te mijden als de pest.
In alle echelons van de samenleving wordt de moraal als wapen herontdekt, om uw duurzaam inkoopgedrag te beïnvloeden, of om u een schuldgevoel tegenover uw verwaarloosde kinderen aan te praten. In de politiek treedt de nieuwe machtsmoraal het duidelijkst aan het licht, lang na het uitsterven van christelijk geïnspireerde machtsinstellingen. In de vluchtelingencrisis strijdt zowel Angela Merkel als Viktor Orban om de ziel van de moreel verantwoordelijke Europeaan. Nog niet zo lang geleden werd de stoute luie Griek tegen de brave Duitse spaarder uitgespeeld. Bijna was de economische suprematie van onze grote oosterbuur definitief in een moreel superioriteitsgevoel omgeslagen. Gelukkig waren daar de ingenieurs van Volkswagen. Die zijn gewoon te goed. En zo mochten ook wij ons heel even moreel superieur wanen. Om van het leedvermaak bij de concurrentie geheel te zwijgen.
De nieuwe moraal is transparant en expliciet. Ze geeft zich bloot en verleidt onmiddellijk. Ze belooft een goed gevoel. Van simpele goedheid, van schoon vertrouwen en geborgenheid voor wie haar koestert. Van macht en superioriteit voor wie haar uitspreekt. Je kan er de concurrent meteen een hak mee zetten. Dat weet Blatter maar al te goed. Misschien kan deze moraal nog net gesmaakt worden door pornofanaten. Die willen het ook graag puur en expliciet. In elk geval is die moraal vals. En vroeg of laat kaatst ze in het eigen gezicht terug. De nieuwe moraal ontkent de complexiteit van beschaving, de ambiguïteit van menselijk handelen, de schoonheid van grijs.
De Bruynes traptechniek
Geef mij daarom maar een juridische redenering in plaats van de nieuwe moraal. Een lekker gecompliceerd arrest van het Europees Hof van Justitie, waarin de rechten van verdediging, zelfs van een terrorist, afgewogen moeten worden tegen onze grootste angsten. Daar komen de rechters met het kompas dat goed en kwaad keurig onderscheidt niet verder. Daar is nood aan verfijnde rechtstechniek. Daar moet de rechtsstaat als product van langzame culturele ontwikkeling beschermd worden tegen een moraal die zo helder wordt, dat ze niet meer bedacht is op haar eigen donkere onderstromen.
Geef mij in plaats van die machtsmoraal ook veel liever de christelijke barmhartigheid. Wie voor het huis staat aan de Kraanlei in Gent met op de gevel de werken van barmhartigheid, heeft al gauw door dat hij daarmee sneller zichzelf aan het werk dan een ander schaakmat zet. Overigens, vluchtelingen herbergen is een van die werken.
Die moraal is dus heel concreet maar wordt het liefst in het verborgene in praktijk gebracht, niet als spektakel, zonder show, en met de glimlach van Franciscus, niet met de heilige ernst van de Amerikaanse presidentskandidaat die zichzelf zuiver en godsvruchtig weet.
Als dat allemaal te moeilijk is, geef me dan gewoon een overwinning van de Rode Duivels. Geen gemoraliseer, wel die eerste plaats op de Fifa-ranking. Volgend jaar feest in Parijs en dan ook in Brussel, voor al wie wil natuurlijk. Die duivelse spierballen van Kompany, fijn gemixt met De Bruynes traptechniek: vrij van moraal, gewoon machtig. Dat voelt ook goed.