Sarah Desiron: “Zet volgend jaar eens een hurkend herdertje in de Brusselse kerststal”

Controverse in Brussel rond de nieuwe kerststal: Maria en Jozef hebben geen echte gelaatstrekken, hun gezicht bestaat uit een lappendeken van verschillende kleuren stof. Fouad Gandoul schreef er al een interessant opiniestuk over in deze krant (DS 1 december). Volgens hem zijn we de symbolen van onze eigen cultuur aan het uitwissen uit angst of ideologisch ongemak. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez heeft het over een poging om de kerststal ‘inclusiever’ te maken en in te passen in een woke agenda. De kunstenares Victoria Maria Geyer, zelf katholiek, ontkent dat allemaal.

De nieuwe kerststaluitvoering roept controverse op omdat ze niet zou aansluiten bij de traditionele waarden van Kerstmis. Dat is een voorbeeld van hoe een bepaalde opvatting van cultuurchristendom een inhoudelijke beleving van het christelijk geloof kaapt in de publieke opinie.

De eerste kerststal dook op in de 13de eeuw. Franciscus van Assisi bedacht, als was hij de Tim Surma van zijn tijd, die kerststal als een pedagogisch trucje. Niet opdat mensen het kerstverhaal beter zouden kennen en onthouden. Hij hoopte, door Jezus als baby in een voederbak te leggen, dat zijn tijdgenoten dichter bij het mysterie van Kerstmis zouden komen. Hij wilde de nadruk leggen op de kwetsbare achtergrond van Jezus. In lijn met zijn radicale spiritualiteit toonde hij de kwetsbaarheid van Gods menselijkheid, iets wat toen zeer ongebruikelijk was.

Met de billen bloot

In het verlengde van die eerste kerststal ontstond in de 17de eeuw een andere traditie in Zuid-Europa. Opnieuw hadden mensen de behoefte om de radicaliteit van het kerstverhaal in de verf te zetten. Zo ontstond een extra kerststalfiguur: de ‘caganer’. Het is een beeldje van (meestal) een herder die hurkend, met de billen bloot, zijn behoefte doet. Nog altijd kun je zulke figuurtjes aanschaffen om je kerststal op te vrolijken. Misschien een idee voor de volgende Brusselse editie.

De Brusselse kerststal sluit veel dichter aan bij de radicale betekenis van het kerstverhaal dan alle zeemzoete, gemakkelijke uitvoeringen die we tegenwoordig overal in Vlaanderen tegenkomen. Vaak zijn onze traditionele kerststallen niets meer dan een slecht uitgevoerde weergave van een bepaald beeld dat in de publieke opinie is gaan leven over Kerstmis. Iets heel anders dan wat de schrijvers van de geboorteverhalen aan betekenis wilde meegeven.

Wat is er vredevol aan bevallen in een stal, afgezonderd van de menselijke beschaving? Wat is er romantisch aan een baby die vol bloed en slijm voor het eerst zijn longen opentrekt? Wat hebben jonge ouders aan het bezoek van herders, of van wijzen die onpraktische cadeaus meesleuren?

Geen luxueus paleis

Die figuren zetten gelovigen op het spoor om iets te ontdekken over die christelijke God, die blijkbaar anders nabij komt dan goden in andere godsdiensten. De christelijke God kiest voor een armoedige kerststal boven een luxueus paleis. Niet omdat hij daar geboren moest worden, maar omdat hij de mensen wilde wakkerschudden. Omdat hij de aandacht wilde vestigen op het potentieel dat verscholen ligt in al het kleine, het gewoon menselijke, het moeilijke van onze wereld.

Overal zit de hoop klaar die de verandering kan inzetten. Het kerstverhaal roept gelovigen op om zich te laten raken door de onrechtvaardigheid van de kerststal, de rauwheid van de menselijke wereld en vandaaruit in beweging te komen. De wereld waarin mensen aan de rand van de maatschappij aan hun lot worden overgelaten, kan voorbij zijn als mensen ervoor kiezen om andere prioriteiten voorop te zetten.

Misschien is een veranderende kerststal zoals de Brusselse wel het meest christelijke wat de kunstenares kon doen. Laten we hopen dat mensen zich laten raken, in de spiegel durven te kijken en beseffen: het leven is soms onverwacht, misschien zelfs bitter. Wat kunnen we zelf doen om er een klontje suiker aan toe te voegen?

Bron: De Standaard

https://www.standaard.be/opinies/zet-volgend-jaar-eens-een-hurkend-herdertje-in-de-brusselse-kerststal/109481608.html