Jan Van Ballegooijen: ‘Porno kan nooit helemaal ‘ethisch’ zijn’
De makers van de realityreeks Mama’s maken porno op Streamz claimen het probleem van schadelijke porno aan te pakken. Pubers zouden een verwrongen beeld van seks krijgen van de ‘mainstreamporno’ die ze nu vaak te zien krijgen. Bovendien laten de arbeidsomstandigheden in de porno-industrie vaak te wensen over. Joke Devynck, Cath Luyten, Katja Retsin en Sylvia Van Driessche maken nu een ‘ethische’ pornofilm, waarin geweld geweerd wordt en realistische lichamen worden getoond.
Het lijkt te mooi om waar te zijn: ethische, maar spannende porno die de rechten van de acteurs respecteert en die ook nog eens bijdraagt aan de seksuele opvoeding. Porno die “waterdicht en betrouwbaar is geproduceerd in veilige en hygiënische arbeidsomstandigheden en binnen alle wettelijke normen en kaders”, zoals een producer het zegt in Knack.
Stel dat er inderdaad een seksindustrie zou ontstaan waarin de verhoudingen niet worden verziekt door machtsspelletjes, pesterijen en sociale of financiële druk. Waar alles een en al consent is, zonder enige dwang. Zouden we dan verlost zijn van alle problematische aspecten van porno? En kan ik binnenkort de film van de vier mama’s met een gerust hart aan mijn vier jonge zonen aanraden?
Elke seksuele fetisj
Het probleem van porno ligt niet alleen bij de productie of de inhoud van de film, maar ook bij de blik van de kijker. Je kunt liefdevolle seks in beeld brengen, maar als kijker ga je geen liefdevolle relatie aan. Je blijft ook bij zogenaamd ethische porno alleen met je behoefte.
“Het is een misverstand te denken dat de mensen die wij zien seks met elkáár hebben. In werkelijkheid doen ze wat een derde wil”, schreef de Nederlandse auteur Willem-Jan Otten over porno. “Voor onze ogen wordt iets gerealiseerd wat in de werkelijkheid van ons liefdesleven onbestaanbaar is: we krijgen een almacht, mensen worden eigendom. Het is de droom van de slavenhouder die ons met de evolutie is ingegeven. We willen mooie jonge mensen afgericht zien worden, omdat we zelf zo machteloos staan tegenover de begeerte.”
Door de nadruk te leggen op de problemen in de filmindustrie missen we het punt dat er ook een problematische kant zit aan ons voyeurisme. De objectivering van mensen ligt niet alleen aan de omstandigheden in de industrie, maar ook aan ons, als we naar porno kijken. Door het enorme aanbod kunnen we de acteurs precies laten doen wat wij op dat moment willen: we kunnen hen doorspoelen, stopzetten, vrijwel elke seksuele fetisj kan bediend worden. Wij zien de acteurs niet als echte mensen, we kennen hun voorkeuren en verwachtingen niet en worden geconditioneerd om daar geen rekening mee te houden. Gevoelens van macht en beheersbaarheid van seksualiteit spelen bij porno snel een rol.
Daar zit een overeenkomst met de dynamiek die bij seksueel grensoverschrijdend gedrag en misbruik speelt: het doet er niet toe wat het object van begeerte zelf wil. Overigens moet de terminologie die gehanteerd wordt bij het maken van (ethische) porno ons al alarmeren: ‘industrie’, ‘productie’, ‘arbeidsomstandigheden’, dat zijn termen die je eerder verwacht bij technologische processen, niet bij iets diep menselijks zoals seks.
Verslaafd aan tot slaaf maken
Porno doet iets met ons mensbeeld. In feite maken we de acteurs tot slaaf van onze behoeftebevrediging. De acteurs hebben daar misschien geen moeite mee, maar het sluit niet aan bij mijn mensbeeld, waarin seksualiteit uiteindelijk iets heiligs is.
Het ‘tot slaaf maken’ is een mes dat aan twee kanten snijdt. Enerzijds maken we de acteurs tot slaaf doordat we porno met enkele muisklikken op ieder gewenst ogenblik kunnen oproepen en afstemmen op onze seksuele fantasieën. Maar zodra die porno ons gaat beheersen, worden we zelf ook tot slaaf gemaakt. Pornoverslaving is een reëel probleem dat negatief doorwerkt in onze relaties.
Een ethische pornofilm leert kinderen en pubers niet hoe ze zich moeten verhouden tot echte mensen, met hun specifieke eigenaardigheden. Je leert er niet van hoe je verbinding maakt met echte mensen met heel andere ideeën over seks, verlangens, en frequentie dan de jouwe. Dat vraagt inlevingsvermogen, geduld en interesse in de ander. Zelfs wanneer die porno in ideale omstandigheden is geproduceerd en liefdevolle seks toont met respect voor de ander, blijft het een product dat de kijker naar een seksualiteitsbeleving leidt die uiteindelijk anti-relationeel en ik-gericht is. Volgens mij zijn er betere manieren om dat als ouder bespreekbaar te maken dan door je kind een ‘ethische’ pornofilm voor te schotelen.
Bron: De Standaard