Aglaja Bornauw: ‘Ik ben dankbaar voor de inspiratie van Franciscus’

Twaalf jaar geleden werd Jorge Mario Bergoglio verkozen tot paus. Hij koos de naam Franciscus — en dat was meteen veelzeggend. Nog geen enkele paus had deze naam gekozen. Sint-Franciscus van Assisi is bekend voor zijn eenvoudige leven. Hij paste voor de rijkdom van zijn ouders, gaf alles weg aan de armen en kuste een melaatse die hij tegenkwam op de weg. En hij stond bekend voor zijn interreligieuze dialoog met de sultan Malek Al-Kamil en voor zijn ‘Zonnelied’, een loflied voor alle levende wezens. Door zijn naamkeuze kreeg ik de indruk dat deze paus de uitdagingen van onze tijd goed had begrepen.

Duurzaamheid

Wat heeft er mij doorheen het pontificaat van paus Franciscus aangesproken? Ten eerste de encycliek ‘Laudato Si’, uit 2015, waarmee hij de alarmbel luidde over de toestand van onze planeet, nog vóór het tijdperk van de klimaatspijbelaars. Paus Franciscus noemde onze planeet “ons gemeenschappelijk huis”. Door die term te hanteren, begreep ik onmiddellijk dat het ook deels mijn verantwoordelijkheid is om in actie te komen. Het inspireerde mij tot een ecologische bekering en een andere levensstijl. Zoals paus Franciscus schreef: “Hoe leger het hart van een persoon is, des te meer behoefte heeft hij aan kopen, bezitten en consumeren.”

Dat herken ik. Het enthousiasme over een nieuwe aankoop is meestal tijdelijk. Volgens Franciscus is elke aankoop een morele daad. Dat bracht mij ertoe een andere consument te willen worden. Maar welke producten zijn ‘goed’ of ‘slecht’? Nu stel ik mezelf voor elke aankoop de vraag: kan ik dit product ook tweedehands vinden?

In 2019 lanceerde paus Franciscus ook een initiatief om een meer inclusieve en duurzame economie te bevorderen, namelijk ‘Economy of Francisco’. Daarin stelde hij dat niemand meer het slachtoffer mag zijn van onze economie.

Verbondenheid

Daarna heeft de encycliek Fratelli Tutti, die verscheen tijdens de coronacrisis, mij van mijn sokken geblazen. Terwijl we opgesloten zaten in onze bubbels, riep de paus op tot ontmoeting, dialoog en verbondenheid. Hij doorprikte de paradox van onze tijd: we hebben de mogelijkheid om hyper geconnecteerd te zijn, maar tegelijk worden we steeds eenzamer. Volgens hem zijn we “gemaakt voor de liefde. Wie liefheeft, treedt buiten het zelf om in de ander een voller bestaan te vinden.”

We hebben volgens de paus nood aan een nieuwe, verbonden levensstijl waarin echt gemeenschapsleven kan gecultiveerd worden. Ik heb dit zelf echt zo ervaren. Ook al zit mijn agenda helemaal vol, toch heb ik deze zomer nog ‘ja’ gezegd aan vrijwilligerswerk. Het geeft me juist meer energie om ook de andere to do’s af te werken. Echte vreugde zit voor mij in verbinding, in vrijwilligerswerk, in geven in plaats van hebben.

Franciscus schrijft straffe taal over armoede: “Als we de armen geven wat ze nodig hebben, geven we niet zozeer iets van onszelf, maar geven we hen terug wat van hen is.” Deze gedachte heeft me al veel geholpen om toch geld te geven aan bedelaars of gewoon vrijgevig te zijn, ook al zou ik dat spontaan niet doen.

Eenvoud

Amoris Laetitia is een document waarin de paus op een heel realistische manier spreekt over huwelijk en relaties. Hij beschrijft hoe koppels uitgeput hun huwelijk binnenstrompelen, opgeslokt door het organiseren van een droomfeest. Dat las ik eens voor aan mijn vriend. We waren acht jaar samen en stelden ons huwelijk steeds maar uit vanwege het “gedoe”: de kosten, de verwachtingen, de kledij, de locatie. Maar zijn woorden gaven ons de moed om er toch voor te kiezen om te trouwen. Niet het feest telt, maar de liefde. En daar willen we samen voor gaan.

Wat ik ook bewonderde in paus Franciscus, is hoe hij zich opstelt in de wereld van vandaag. Zijn teksten getuigden van kwaliteit en realisme — die ook steeds vaker in academische kringen worden opgepikt. Het bleef niet bij woorden. Zo stelde hij bijvoorbeeld het pauselijk buitenverblijf in Castel Gandolfo open als een park, zodat iedereen van deze groene plek kan genieten. En hij zocht actief naar nieuwe manieren om mensen te bereiken: met een film op Disney+ (Amén. Francisco responde), een documentaire op Youtube (The letter), of aanwezigheid op Instagram en X. Hij wist dat communicatie vandaag anders loopt — en hij deed mee, zonder zijn boodschap te verliezen.

Hoopvol onderweg

Wat nu paus Franciscus overleden is? Het jubeljaar dat hij dit jaar uitriep, draait rond hoop. “Heb altijd hoop”, schreef de paus een tijd geleden in een van zijn woensdagcatecheses. We kunnen hoopvol verder gaan op de weg die de paus voor ons al begonnen is. Hoopvol dat zijn zinvolle teksten en initiatieven na zijn overlijden niet zullen begraven worden, maar verder kunnen gezet worden.

Bron: De Standaard