Wim De Maeseneer: ‘Antidepressiva bij tieners: 5 vragen en antwoorden’
Het aantal tieners die antidepressiva innemen, is opnieuw gestegen. Maar kunnen antidepressiva een depressie genezen of zijn ze juist schadelijk voor kinderen en jongeren? Waarom gaan niet meer jongeren in therapie? We stellen onze vragen aan enkele kinder- en jeugdpsychiaters.
Wat doen antidepressiva?
Antidepressiva wekken serotonine op. Dat is een neurotransmitter, een chemische stof die zenuwprikkels in de hersenen doorgeeft, die ervoor zorgt dat je goed slaapt, goed eet en je goed in je vel voelt. Antidepressiva zorgen er dus voor dat je je terug beter voelt en weer normaal kan functioneren. “Mensen met een depressie hebben nochtans niet per se een tekort aan serotonine”, zegt Stephan Claes, diensthoofd psychiatrie van het UZ Leuven. “We hebben tot nu toe nog niet helemaal ontrafeld hoe antidepressiva precies werken.”
Kan je genezen door antidepressiva?
Antidepressiva verlichten de symptomen van een depressie, maar echt genezen doen ze niet. Toch hebben antidepressiva wel degelijk nut. “Bij ernstige depressies is het belangrijk dat die niet te lang blijven duren, omdat de kans op herval dan groter wordt,” zegt Hilde Sijmons van het UZ Leuven. “Het is altijd een heel moeilijke afweging of je beter wel of geen medicatie geeft.”
Volgens de richtlijnen moet er altijd eerst gestart worden met gesprekstherapie, zeker bij kinderen en jongeren. “Medicatie heeft geen centrale plaats bij de behandeling van depressie. Psychologische therapieën zijn veel belangrijker,” zegt Eric Schoentjes van het UZ Gent. “Enkel medicatie nemen helpt, maar het heeft weinig zin.” Antidepressiva moet een half tot een jaar lang genomen worden om blijvend effect te hebben. Door psychotherapie kan de echte oorzaak van de depressie, dikwijls een trauma of overmatige stress, worden weggenomen.
Minister van Volkgsgezondheid Maggie De Block (Open VLD) stelde in februari dit jaar nieuwe richtlijnen voor om het voorschrijven van antidepressiva te beperken en enkel bij ernstige gevallen voor te schrijven.
Is het ongezond om antidepressiva te nemen?
Zoals elk medicijn kunnen antidepressiva lichamelijke bijwerkingen hebben. Volgens Eric Schoentjes zijn de bijwerkingen op lange termijn niet alarmerend, maar is er voorlopig nog niet genoeg onderzoek gevoerd naar de effecten ervan. Hilde Sijmons: “We zien bij jongeren die lange tijd antidepressiva nemen, een verhoogde kans om later een bipolaire stoornis te ontwikkelen. Maar het is niet bewezen of die bipolaire stoornis voortkomt uit het gebruik van de antidepressiva zelf, of dat die stoornis al van bij het begin aanwezig was. Een beetje zoals de kip-of-het-ei-discussie.”
Waarom worden ook kinderen en jongeren depressief?
“We weten dat het voor 30 tot 40 procent genetisch bepaald is of je gevoelig bent voor het ontwikkelen van depressies”, zegt Stephan Claes. Al wil dat nog niet zeggen dat je ook echt depressief zal worden. De overige 60 tot 70 procent wordt bepaald door omgevingsfactoren. Een depressie ontstaat door langdurige stress of een trauma. Ook kinderen en jongeren kunnen op jonge leeftijd al te maken krijgen met stress. Denk maar aan de hoge prestatiedruk op school, pestgedrag door medeleerlingen, ouders die scheiden of het overlijden van een familielid. Het stress-systeem wordt hierdoor verstoord. “Er is meer en meer oog voor het welzijn van jongeren. Er zijn dus ook meer jongeren die een behandeling krijgen”, zegt Hilde Sijmons. “Kinderen tussen 6 en 12 jaar lopen 1 tot 2 procent risico om een depressie te krijgen. Bij adolescenten stijgt dat percentage fors tot 8 procent. Vooral meisjes lopen kans om depressief te worden, tot 2 keer meer dan jongens.”
Waarom gaan niet meer jongeren in therapie?
De terugbetaling van psychotherapieën is nog altijd niet geregeld. Je betaalt al gauw 60 euro per uur. De rekening loopt dus snel op. In de centra zijn er dan weer lange wachtlijsten. “Het is een oud zeer”, zucht Hilde Sijmons. “Er zijn te weinig mensen en middelen om voor alle patiënten met depressie therapie te kunnen geven.” Een andere reden ligt bij de maatschappij en patiënten zelf. “Mensen verwachten een gemakkelijke oplossing als ze ziek zijn. Het is gemakkelijker om pilletjes in te nemen dan uren bij een psycholoog te gaan zitten”, zegt Stephan Claes. “Mensen vinden het ook nog altijd een moeilijke stap om naar een psycholoog te stappen. Al is dat taboe stilaan toch een beetje aan het verdwijnen.”