Jonathan Lambaerts: ‘Er kan geen toekomst voor de Kerk zijn, als ze angstvallig probeert om het verleden toe te dekken’
Momenteel loopt op Canvas de documentaire Godvergeten. De documentaire gaat over de misbruikschandalen in de Belgische Kerk. De kwetsbare getuigenissen van de personen die zelf als kind werden misbruikt of die er familieleden door verloren, snijden door merg en been. Het terugzien van de reacties van de toenmalige kerkoversten is als een stomp in de maag. Als kijker aanschouw je het allemaal met ongeloof.
Dat het tv-kijkend Vlaanderen niet onberoerd laat, bewijst het stijgend aantal mensen die zich de afgelopen weken wou laten ‘ontdopen’. Verontwaardigd over het misbruik en de manier waarop de kerkelijke leiding hier in het verleden mee omging, willen zij afstand nemen van de Kerk. In een reactie op zijn beslissing om zich te laten ‘ontdopen’, stelt cartoonist Lectrr dat hij hoopt zo ook iets in beweging te zetten. Hij en anderen streven ernaar om de inertie van de Kerk op dit domein te compenseren door zelf actie te ondernemen.
Deze morele bewogenheid siert hen. Al vallen er kanttekeningen te maken bij hun onderliggende drijfveren alsook de selectiviteit van hun verontwaardiging. De Kerk heeft geen exclusieve op grensoverschrijdend gedrag en is niet de enige die tekortschoot in haar omgang met gevallen van misbruik. Het volgen van de actualiteit maakt dat duidelijk. Wel is het zo dat het morele gewicht van het falen van de Kerk groter is. De Kerk heeft gefaald in het beschermen en verdedigen van de meest kwetsbaren. Zodoende heeft zij tekortgeschoten in het in de praktijk brengen van het Evangelie.
Vorige week erkende de nieuwe aartsbisschop, Luc Terlinden, dit onomwonden (VRTNWS). Tijdens de afscheidsplechtigheid voor kardinaal De Kesel stelde de aartsbisschop zonder franjes: ‘Wij hebben gefaald.’ Het waren woorden waar iedereen al lang zat op te wachten; gelovigen, twijfelaars en ongelovigen. Geen verklaringen, geen duidingen, geen rechtvaardigingen, … maar de simpele erkenning van het eigen falen.
Aartsbisschop Terlinden zette hiermee een belangrijke stap. Door openlijk en zonder terughoudendheid schuld te erkennen, maakte hij ruimte voor de slachtoffers en hun verhaal. Hij trad hiermee ook uit de schaduw van het instituut Kerk. Al te lang leek zij te zoeken naar een middenweg tussen recht doen aan de slachtoffers en het vrijwaren van haar imago. De nieuwe aartsbisschop lijkt te begrijpen dat er geen toekomst voor de Kerk kan zijn als zij angstvallig probeert het verleden toe te dekken. Of het narratief daarover in handen wil houden. Wie vooruit wil, moet zich eerst met het verleden verzoenen en indien mogelijk, met wie in dat verleden onrecht werd aangedaan.
Dit is geen eenvoudige opdracht. Het vergt veel van mensen om uit het eigen (institutionele) gelijk te treden. Terlinden herinnerde op dit punt aan het christelijk symbool bij uitstek: het kruis. Stilstaand bij dit marteltuig waaraan Jezus stierf, wordt iedere gelovige geconfronteerd met de vraag naar zijn aandeel in het onrecht in de wereld. De (h)erkenning van het eigen aandeel in wat er gebeurde, leidt naar het verlangen om dit recht te zetten of in de toekomst te vermijden. Door de Kerk terug te richten op haar spiritualiteit, lijkt Terlinden haar morele motor opnieuw te willen aanzwengelen. Hierin toont hij zich een goede leerling van paus Franciscus die er herhaaldelijk voor waarschuwde dat institutionele hervormingen alleen niet leiden tot meer rechtvaardigheid. Enkel hervormingen die gedreven worden door spirituele vernieuwing kunnen dit tot stand brengen.
De documentaire Godvergeten is nog niet afgelopen. Iedere nieuwe aflevering is een nieuwe gelegenheid om de slachtoffers en hun nabestaanden aan het woord te laten. Een aanleiding ook voor de Kerk om de opdracht ter harte te nemen die monseigneur Terlinden haar vorige week gaf: zich bezinnen over het eigen aandeel in dit leed. Niet om bij het verleden te blijven hangen, maar om een antwoord te kunnen bieden op die andere vraag: wat kan de Kerk nog voor deze slachtoffers doen en vooral, wat kan de kerkgemeenschap doen om toekomstige vormen van misbruik te vermijden?
Bron: Knack