Maarten Hertoghs: ‘Om discriminatie op huurmarkt weg te werken, zullen enkel oplossingen op de lang termijn volstaan’
‘Ik ben verbolgen over wat er in onze maatschappij gebeurt, in onze maatschappij waar wonen nota bene een recht is’, schrijft predikant Maarten Hertoghs. Hij is actief in een vzw die werkt rond huisvesting voor erkende vluchtelingen.
Vorige maand bracht Het Journaal het verhaal van Afghaanse vrouwen die vluchtten voor de Taliban. We zagen beelden van de vrouwen die verheugd reageerden op hun erkenning als vluchteling. Begrijpelijk! De journalist die het stukje maakte, vertelde dat dit betekent dat ze het asielcentrum kunnen verlaten, een woning zoeken, werken en dus stilaan een normaal leven kunnen leiden.
Het deed me onwillekeurig denken aan een gesprek dat ik onlangs had.
Deur open, jas aan, mondmasker op. Ze zit alleen op de driezit en vertelt hoe ze hier vijf à zes jaar geleden vanuit een West-Aziatisch land toegekomen is. Zij en haar moeder. Emma en Maryam. Fictieve namen, maar Emma is doelbewust gekozen, want in het echte leven heeft ze een voornaam die ons niet vreemd in de oren klinkt.
Emma is nu een jaar of 20. Onder de donkerbruine krullen zit een prima stel hersenen. Ze studeert aan een Vlaamse universiteit en is vastbesloten om haar diploma te halen. Ik heb al veel mensen ontmoet van andere origine. Jongeren en ouderen uit verschillende landen. Mensen die hier al 25 jaar wonen en anderen die hier nog maar pas zijn. Zelden heb ik iemand ontmoet die op zo’n beperkte tijd zo goed Nederlands heeft leren spreken. Ze spreekt overigens correcter Nederlands dan heel wat mensen wiens overgrootouders al in Vlaanderen woonden.
Het gesprek gaat over identiteit. ‘Ik ben geen Belg’, zegt ze en vult onmiddellijk aan: ‘En dat bedoel ik niet negatief.’ Ze vertelt dat ze intussen ‘verbelgd’ is en dat dat vanzelfsprekend zou moeten zijn voor iedereen die hier komt wonen. Ze besluit: ‘Ik heb de twee identiteiten, maar naar mijn gevoel overheerst eerder de Belgische kant.’ Haar woorden doen me denken aan een uitzending van ‘Alleen Elvis blijft bestaan’. Daarin vertelt de van India afkomstige kinderpsychiater Binu Singh over haar zoektocht naar identiteit. Zij legt uit dat haar roots niet liggen in een plek, maar stelt: ‘Ik heb mijn roots kunnen vinden in relaties met mensen.’ Ik leg het aan Emma voor, die rustig knikt. Ze moet er eens over nadenken.
Aan het einde van ons gesprek vraagt ze of ze mij nog iets mag vragen. Ze weet dat ik al enkele jaren bezig ben met een vzw rond huisvesting voor erkende vluchtelingen en vertelt dat zij en haar moeder wat problemen gehad hebben en nu tijdelijk in het centrum van de stad wonen. Die woning wordt echter binnenkort verkocht en dus zijn ze op zoek naar iets anders. De tranen staan haar in de ogen als ze vertelt dat ze probeert en probeert, maar telkens afgewezen wordt. Zolang ze aan de telefoon enkel haar voornaam noemt, is het goed, maar als ze haar achternaam moet noemen, gaan de deuren toe. Ze vraagt of ik iets kan proberen. Ik zeg dat ik dat wil, maar dat het ook voor ons als vzw bijzonder moeilijk is. Huren gaat hier bijna altijd via vastgoedmakelaars en die vormen een doeltreffende barrière tussen verhuurder en potentiële huurder. Heel af en toe geraken we erdoor, maar veel te weinig. Hoewel wij ervoor zorgen dat de huur betaald wordt en dat het appartement in goede staat blijft, neemt dat de angst bij veel verhuurders niet weg.
Sinds het gesprek heb ik geprobeerd bij drie woningen. Bij mijn laatste poging zei de makelaar: ‘Ik ga eerlijk zijn, de eigenaar staat er niet voor open’. Als ik Emma op de hoogte breng, reageert ze gelaten: ‘Het was wel te verwachten’.
Eenvoudige oplossingen bestaan niet
Ik ben niet verbelgd. Ik ben verbolgen over wat er in onze maatschappij gebeurt, in onze maatschappij waar wonen nota bene een recht is. Kortetermijnoplossingen bestaan niet, maar er zijn wel mogelijkheden op langere termijn. Het bouwen van sociale woningen is daar één van. De Vlaamse overheid voorziet heel veel geld, maar er is de kritiek dat diezelfde overheid het lokale niveau in de weg staat om aan de slag te gaan.
Ten tweede moet er mijns inziens dringend werk gemaakt worden van eenvoudige procedures voor alternatieve woonvormen. De regelgeving vanuit Vlaanderen, gecombineerd met wat plaatselijke overheden opleggen is nu zo streng dat het bijna onmogelijk is om een bestaande wooneenheid op te knippen in twee eenheden. Wij hebben het een paar jaar geprobeerd. Tenzij je een groot budget hebt, is er altijd wel weer ergens een regel waar je op stuit. Eenvoudigere regelgeving rond alternatieve woonvormen zal het woonaanbod vergroten, want meer particulieren zullen in staat zijn om een deel van hun woning beschikbaar te stellen. Daarenboven zijn alternatieve woonvormen belangrijk met het oog op de toenemende vergrijzing.
Ten derde zijn er de veelbesproken mystery calls, iets waar CD&V al jaren voor pleit. VUB-socioloog Pieter-Paul Verhaeghe deed in de voorbije jaren onderzoek naar etnische discriminatie op de woningmarkt van verschillende Vlaamse steden. In Antwerpen en Mechelen bracht hij een respectievelijk discriminatieniveau 50% en 45% in kaart. In Kortrijk, waar onze vzw opereert, zit het op 27%. Zijn mystery calls de oplossing? Verhaeghe heeft onderzoek gedaan naar het effect van deze sensibiliserende praktijktesten in Gent. De stad voert al sinds 2015 een doorgedreven beleid. De etnische discriminatie in de eerste fase van het verhuurproces is daar in de loop van de voorbije jaren significant gedaald. Verhaeghe heeft ook onderzocht of de etnische discriminatie “bij makelaars verschoven is naar een latere fase van het verhuurproces en/of subtieler is geworden”. De onderzoekers vrezen van wel, maar spijkerharde cijfers hebben ze niet. Wat particuliere verhuurders betreft vrezen ze hetzelfde. Mystery calls lossen het hele probleem niet op, maar Verhaeghe raadt Vlaamse beleidsmakers wel aan “de mystery calls en -mails tot het wettelijk arsenaal van instrumenten te maken“. Zolang dit echter gepaard blijft gaan met de perceptie bij verhuurders dat mensen van andere origine slechtere huurders zouden zijn en zolang de angst niet vermindert voor wie anders is, raken we niet veel verder. We stuiten hier op een breed maatschappelijk probleem, op afwezigheid van wederzijds vertrouwen. Ook dit is iets dat enkel op lange termijn, door ontmoeting en gesprek, weggewerkt moet worden.
Erkende vluchtelingen mogen op zoek naar een woning, maar dat betekent voor velen de confrontatie met afwijzing… Wat doet dit met Emma op lange termijn, vraag ik me af, met haar zoektocht naar identiteit in een land dat ze probeert te omarmen.
Bron: Knack