Mark Van de Voorde: ‘Schaamte voor racistische gedachten is verdwenen door gebrek aan politiek fatsoen’
Zijn mensen nu meer racistisch dan vroeger? Dat is moeilijk te zeggen, stelt Mark Van de Voorde. Maar wat hem wel opvalt is dat mensen zich minder schamen voor hun racistische gedachten en die vaker publiek uiten. Een tegenbeweging is noodzakelijk zowel vanuit de politiek als vanuit de samenleving.
Chemnitz, maandagavond 3 september, een concert tegen racisme trekt 65.000 mensen. Cultuur tegen barbarij. De Aufstand der Anständigen (opstand van de fatsoenlijken) waartoe de Duitse tv-presentatrice Anja Reschke reeds in 2015 opriep, is eindelijk begonnen. Het heeft lang geduurd vooraleer het zover was. Nu is de maat vol, vinden veel inwoners van Chemnitz. Chemnitz leek het trefpunt te worden van extreemrechts schorremorrie en vreemdelingenhaters.
Toen vorige week bij rechtse betogingen neonazi’s de rechterarm hieven, hebben ‘gewone’ medebetogers niet eens geprotesteerd en geen reacties van afschuw getoond. Als de boodschap maar overkwam, namelijk vreemdelingen buiten.
Bij ons komen de vreemdelingenhaters nog niet op straat, maar ze gieten de fiolen van hun haat uit op sociale media. En die worden geliked. De escalatie van taal en teken – op straat en op sociale media – maakt blijkbaar deel uit van het debat, de schaamte voorbij.
‘Intérdit aux Nord-Africains’
Zouden er nu echt meer aanhangers zijn van de ranzige franje van het politieke spectrum dan vroeger? De evolutie van het extreemrechtse gedachtegoed is moeilijk te achterhalen. De signalen zijn tegenstrijdig. Dat in de jaren zestig en zeventig haast niemand aanstoot nam aan de bordjes “Interdit aux Nord-Africains” tegen de ruiten van cafés, doet vermoeden dat het racisme toen niet gering was. Uit de scores van het Vlaams Blok in de jaren negentig kun je moeilijk concluderen dat de vreemdelingenhaat toen was gedaald.
“De vraag is niet of er nu meer mensen met racistische gedachten zijn, maar hoe het komt dat de schaamte daarover publiekelijk is verdwenen.”
Uit de peilingen naar de kiesintenties en de enquêtes over maatschappelijke houdingen daarentegen zou je toen gedacht hebben dat rechts-extremisme een marginaal fenomeen was. Maar aan de cafétoog en de familiedis werden wel (veel) meer xenofobe en racistische ontboezemingen gelucht. In de baldadige driestheid van het cafégesprek en de intieme openhartigheid van de familiereünie viel de schaamte weg, maar niet daarbuiten. Nu is ook de schaamte verdwenen in de openbare ruimte en op het publieke forum
Alle bruine buite (sic)
De vraag is niet of er nu meer mensen met racistische gedachten zijn, maar hoe het komt dat de schaamte daarover publiekelijk is verdwenen. Het antwoord op die vraag stond onlangs cryptisch op de muur van een Leuvense moskee en deze van het gemeenschapshuis De Bruul. Bij de moskee stond: “Stem N-VA. Alle bruine buite.” (sic) Bij het gemeenschapshuis: “De Congo is van ons. Stem N-VA.”
Pijnlijk voor N-VA, want de grootste Vlaamse partij staat niet achter de boodschappen die naast haar naam werden gespoten. Oprecht en terecht distantieerde de partij er zich van. Helaas, in de link die de sloganspuiters legden tussen hun oproep tot racisme en hun stemadvies voor N-VA zit het antwoord op de vraag waarom de schaamte voor xenofobie en racistische gevoelens is verdwenen.
Omdat na veertien jaar Vlaanderen besturen en vier jaar België ze de maatschappelijke problemen en politieke fouten niet kan blijven toewijzen aan de socialisten en de Walen, heeft N-VA vreemdelingen, vluchtelingen en migranten als mikpunt gekozen en speelt ze in op de latente angst bij de bevolking. Om het eigen bestuursfalen inzake criminaliteit en drugsbestrijding te verbergen legt partijvoorzitter en burgemeester De Wever in elk interview de link tussen (drugs)criminaliteit en “bepaalde bevolkingsgroepen”.
Eveneens om zijn falen te verdoezelen, doet staatssecretaris Francken er nog heel wat scheppen bovenop met uitspraken en tweets over vluchtelingen die Orban en Salvini waardig zijn. Komt daar nog bij dat nu en dan een jongerenvoorzitter of een lokale mandataris van de partij nog ietsje verder uit de bocht vliegt.
Niet langer beschaamd
Dat de grootste staatsverantwoordelijkheid dragende partij die vrijpostigheid mag claimen, doet een deel van bevolking denken dat vreemdelingenhaat het nieuwe politiek correcte denken is en dat je dus niet langer beschaamd hoeft te zijn voor je racistische neigingen (die ten andere van nature in de mens zitten en enkel door cultuur kunnen worden overwonnen).
“Als regeringspartijen aan politieke porno doen, moeten ze niet schrikken van het exhibitionisme van de maatschappelijke onderbuik.”
In Italië idem dito ‘dankzij’ de regeringsparticipatie van Salvini’s Lega. In Duitsland evenzo, niet alleen door de parlementaire aanwezigheid van de halffascistoïde AfD maar ook en nog meer ‘dankzij’ het (nu tot zwijgen gebrachte) rechtse gestook van minister van Binnenlandse Zaken Seehofer (CSU).
Als regeringspartijen aan politieke porno doen, moeten ze niet schrikken van het exhibitionisme van de maatschappelijke onderbuik. Het is nu eenmaal zo dat mensen op zoek gaan naar bevestiging van hun eigen verborgen opvattingen. Mensen willen niet weten of ze gelijk hebben, maar dat ze gelijk hebben. Als ze dat (menen te) horen van ‘s lands bestuur, draaien ze de kranen van hun rancune, haat en wraak open.
Fatsoen moet terugkeren
De politieke wereld en de burgerlijke samenleving moeten zich dringend bezinnen. In de politieke wereld moet het fatsoen terugkeren. In de samenleving moet de schaamte terugkeren. Een fatsoenlijke politicus respecteert zijn tegenstanders en vooral zijn coalitiepartners, viseert geen bevolkingsgroepen, praat niet de kelderstem uit de riool na en voedt niet de angst maar de hoop.
“De populistische dans die partijen uitvoeren met de kiezer dreigt een dance macabre te worden.”
Er zijn slechts twee dingen die mensen kunnen mobiliseren, angsten en dromen. Wie focust op de angst, ontketent een stampede die niet meer in te tomen valt. De populistische dans die partijen uitvoeren met de kiezer, dreigt een dance macabre te worden. Een fatsoenlijke politicus gaat voor de droom. Wat is uw droom, politicus, of heeft u enkel een machtmerrie om het volk op te trommelen?
Schaamte brengt inzicht
In de samenleving moet de schaamte terugkeren. De schaamte is immers de eerste stap naar moreel handelen. Het is ook de schaamte die ons tot fatsoenlijke mensen maakt. We moeten weer beschaamd kunnen worden over onze onfatsoenlijke gedachten en racistische neigingen.
Het fatsoen zal immers niet terugkomen door te wijzen op mensenrechten, te zwaaien met rationele argumenten of te beschuldigen. Enkel de schaamte zal inzicht brengen. Het gedrag verandert niet door rationele vertogen en pleidooien voor rechtvaardigheid, maar door in te werken op het eergevoel.
Gedrag is een kwestie van herkenning: “Wij zijn zo niet!” En dat bereikt een samenleving door de “opstand van fatsoenlijken”, zoals in Chemnitz op maandag 3 september werd getoond.
Bron: vrt.be