Xenia Geysemans: ‘Liefde in tijden van Tinder’

Valentijn brengt de cynicus in Xenia Geysemans naar boven. Waarom bekijken we liefde alleen maar door een roze bril? Laten we een voorbeeld nemen aan de Grieken: zij gaven de liefde vijf namen.

Een transparante reuzenballon gevuld met rozenblaadjes verspert mijn zicht. De lieve teddybeer die in de ballon zit, houdt een enveloppe vast in zijn zachtbruine handen. Ik begin te fantaseren: het mannelijke specimen dat de ballon kocht, komt thuis, geeft het tedere cadeau aan zijn vriendin en vraagt haar ten huwelijk. Ze geven zich over aan het wederzijdse verlangen om voor altijd aan elkaars zijde te staan en gaan ervan uit dat de vlam nooit zal doven.

Of: de enorme verwachtingen (lees: ‘eisen’) omtrent romantische etentjes, kleurrijke attenties en spontane snoepreisjes worden niet meer ingelost. Helaas, want de partner werd gezien als de belichaming van de perfectie. De dates, passie en seksualiteit in de relatie zijn met de noorderzon verdwenen. Wat blijft er over: een onredelijke droom en een onverzadigbaar verlangen. De relatie strandt en beertjelief vergaat in de vuilnisbak. De droom, inclusief de reuzenballon, wordt doorgeprikt.

Dit relaas werd geschreven door een cynicus, die meent dat liefde veel te eng wordt opgevat en zelfs bedreigd wordt. Wanneer we te rade gaan bij de Griekse filosofen in de klassieke oudheid merken we dat zij voor elke vorm van liefde een andere benaming hadden.

Vijf vormen van liefde

De filosofie van de Grieken zal ons niet meteen teleurstellen. Zij onderscheiden namelijk vijf vormen van liefde: Eros, Agapè, Philia, Storgè en Xenia.

Eros slaat op de prille liefde, waar verlangens en passie het cement van vormen. Denk aan kussende koppeltjes aan de bushalte en Temptation Island-babes die ‘onschuldige’ prooien willen verleiden zonder empathie. Eros is een opwindend spel met fysieke samensmelting als summum.

Een tweede vorm van liefde, volgens de Grieken, is de liefde die idealiter uit de Eros ontspringt, namelijk de Agapè. Wanneer verliefdheid liefde wordt, ontluikt de Agapè. De beheerste liefde, waarbij het bestaan van de ander het mooiste geschenk aller tijden is. ‘Alles verdraagt zij, ­alles gelooft zij, alles hoopt zij, alles duldt zij’, met dank aan het Hooglied van apostel Paulus.

Dan blijven er nog drie tedere kanjers over: Philia, of de vriendschappelijke liefde, Storgè, de ouderlijke of familiale liefde en Xenia, de liefde voor de vreemdeling. We kunnen niet ontkennen dat die laatste drie vormen van liefde ook gevoelens van genegenheid in zich dragen. Toch worden die drie niet meteen aan Valentijn en Cupido’s pijl gelinkt.

Liefdesbuffet

We maken het onszelf niet gemakkelijk. Wanneer we in de verliefde Eros-fase vertoeven, bijvoorbeeld, zeggen we ‘ja’ tegen de onafscheidelijke voorbestemde band met elkaar, maar zeggen we ook meteen ‘nee’ ­tegen wat de ontwikkeling van het ‘ik’ verhindert. Er heerst een illusie, of beter gezegd een fundamentele angst, dat je je niet meer ten volle zal kunnen ontplooien in een relatie. ­Samensmelting versus zelfbeschikking. We willen bemind worden, ­zonder onze autonomie te verliezen. Dat klinkt verdacht paradoxaal. Filosoof Pascal Bruckner, mijn held, noemt deze spanning het free-together-gevoel.

Liefde wordt inderdaad erg paradoxaal beleefd in onze huidige ­samenleving. Ik doel voornamelijk op de partnerkeuze, uit een waar gevarieerd buffet voor iedereen. Los van standen en rangen zijn we vrij om te kiezen met wie we in zee gaan. Liefde wordt getransformeerd tot een markt, waarin iedereen een bepaalde koers vaart. Voor diegenen die in het echte leven de juiste koers maar moeilijk kunnen vinden, of gewoon voor diegenen die kunnen blijven eten, is er het buffet der buffetten: de datingapp Tinder. Bereid je niet meer voor op een ongemakkelijke poging tot een gesprek. Swipe gewoon naar rechts. Klus geklaard!

Pijl-loos of peil-loos?

Wanneer we liefde willen vermarkten, vergeten we te dikwijls dat zij bestaat uit simpel toeval, een spontane ontmoeting, en dat ze ontsnapt aan de zogenaamde verplichting om een product te leveren. Om het met de geniale woorden van psychiater Dirk De Wachter te zeggen: ‘In het tijdperk van de maakbare ­wereld van de managers vergeten we dat de liefde grotendeels bestaat uit toeval.’ We willen liefde ‘vastzetten’, terwijl dit fenomeen ontsnapt aan een logische benadering, wederom een paradox.

Als je de ware Jakob nog niet getroffen hebt, kan het zijn dat Cupido’s goddelijke pijlen vruchteloos verschoten zijn. Maar niet getreurd: toon wat meer Xenia aan de vluchtelingen en migranten, je zal er waarschijnlijk veel Philia voor terug­krijgen. Breng wat meer Storgè in praktijk door je grootouders een bezoekje te brengen en bedrijf de Agapè als nooit tevoren. En stel de fel overdreven, gemediatiseerde Eros kritisch in vraag. Meerdere orgasmes tegelijkertijd met je partner hoeven heus niet elke week op het menu te staan.

Xenia Geysemans is lector ethiek-RZL op de Arteveldehogeschool (Gent) en spirituele zorgverlener in het Revalidatiecentrum voor kinderen en jongeren (Pulderbos)

Bron: De Standaard