Steven Van Hecke: ‘De weg van Lagarde’
Vandaag reikt de KU Leuven een eredoctoraat uit aan Christine Lagarde, de managing director van het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Leuven is Oslo niet (de thuisstad van de Nobelprijs voor de Vrede) en dus wordt de bul niet aan een instelling – het IMF – maar aan een persoon – Lagarde – toegekend. Evenmin is Leuven Rome want ook voor heiligverklaringen is men aan het verkeerde adres. De academische gemeenschap looft de persoonlijke verdiensten en capaciteiten van Lagarde, één van de hoofdrolspelers van de crisis, eerst als Frans minister van Financiën en sinds de val van DSK als baas van het IMF. Dat ze een vrouw is, dat niet verbergt (‘Met Lehman Sisters was er nooit een crisis geweest’), een opvallende en verfrissende verschijning is temidden van de overdosis grijze maatpakken tijdens de zoveelste cruciale vergadering over de redding van de euro en als Française haar ‘mannetje’ staat in de door het andere geslacht gedomineerde Angelsaksische financiële wereld, is uiteraard meegenomen.
Brandweervrouw of pyromaan
We mogen in de eurozone in zekere zin van geluk spreken dat iemand als Lagarde het IMF leidt. Met een niet-Europeaan die in Washington de lakens uitdeelt, zou het wellicht kwaad kersen eten zijn. Want het IMF is broodnodig gebleken in dedamage control na de ravage die de crisis in Europa heeft aangericht. Zo vormt het IMF samen met de Europese Centrale Bank en de Europese Commissie de zogenaamde trojka die moet toezien op de besparings- en hervormingsmaatregelen in Griekenland, Ierland en Portugal. Volgens sommigen speelt het IMF hier een perfide rol: omdat het door te hameren opausterity de crisis alleen maar erger maakt, omdat het IMF alleen oog heeft voor de markten en de sociale gevolgen negeert en dus medeverantwoordelijk is voor het ontstaan van de crisis, of omdat het IMF er een bedenkelijk palmares op na houdt in tal van ontwikkelingslanden en crisishaarden. De realiteit is wellicht genuanceerder. Met het permanente noodfonds voor eurolanden in crisis (het ‘European Stability Mechanism’) heeft de EU naar het voorbeeld van het IMF haar eigen Europees Monetair Fonds opgericht. En in de onderhandelingen met onder meer Griekenland heeft vooral het IMF zich recentelijk het soepelst opgesteld, met haar pleidooi om het land extra tijd te geven om haar staatshuishouden op orde te stellen.
Waarom is het IMF die mening toegedaan, afgezien van het feit dat ze zoals elke schuldeiser graag haar geld wil terugzien? Omdat belastingen verhogen zonder tegelijk zuurstof te geven aan de economie (de belastingsbasis) suïcidaal is. Inderdaad, de plaat van óf bezuinigen óf investeren is stilaan grijsgedraaid en niemand heeft de indruk dat de economische toestand er intussen op vooruit is gegaan. Maar een ‘derde weg’ is mogelijk: enerzijds besparen op de uitgaven van de overheid en anderzijds de economie aanzwengelen. Dat laatste kan door een beleid te voeren dat ondernemers aanzet om te investeren en dat duurzame effecten (met name jobcreatie) genereert zonder een hold-up te plegen op de publieke financiën. Dat kan onder meer door nieuwe sectoren te steunen, arbeiders te herscholen of door de concurrentie aan te moedigen waar monopolies het dagelijkse leven duur maken.
Redder Europa
Kan Europa daarbij helpen? Op dag één van het drama in Genk was ze een gemakkelijke schietschijf, maar het is niet toevallig dat op dag twee de politici op de eerste rij staan om datzelfde Europa ter hulp te roepen. De Europese Commissie heeft inderdaad een Globalisatiefonds ter beschikking dat financiële steun kan toekennen voor de herscholing van arbeiders. De automobielsector is niet toevallig kampioen wat de aanvragen betreft. En als België een dossier indient voor Ford Genk zal het alle records breken. In 2010, het jaar waarin General Motors Antwerpen een steunaanvraag indiende voor zo’n 3.000 werknemers die elk ongeveer 3.000 euro ontvingen, kwam het Fonds tussenbeide voor zo’n 27.000 mensen gespreid over de ganse EU. In Genk alleen al gaat het om 10.000 werknemers. Let wel: de Vlaamse en de federale regering doen er goed aan om in het kader van hun begrotingsbesprekingen zelf ook extra geld opzij te zetten want een financiële tussenkomst van Europa is alleen mogelijk als ook de lidstaten hun duit in het zakje doen. Immers, de competitiviteit van de economie aanzwengelen en de arbeiders herscholen is niet alleen de verantwoordelijkheid van Europa. De lidstaten moeten uiteraard zelf ook voor eigen deur vegen en eindelijk doen wat Europa al zo lang van hen vraagt om meer jobs te creëren: sectoren steunen die in de toekomst voor de broodnodige economische groei kunnen zorgen.
Lagardes eerste eredoctoraat wordt uitgereikt in Kortrijk. De boodschap die van ‘haar’ IMF en de EU-instellingen uitgaat is ook buiten Griekenland relevant, en meer dan men zou denken.
Door Steven Van Hecke en Frederiek Vermeulen