Steven Van Hecke: ‘Leterme meer dan ooit ‘beschikbaar”
De aankondiging van ex-premier Yves Leterme dat hij ‘niet beschikbaar’ is voor de verkiezingen van 25 mei 2014 heeft de Wetstraatpers kort en krachtig uit haar zomerse slaap gewekt. Voor West-Vlaanderen en zijn partij is de boodschap duidelijk. Maar de speculaties omtrent zijn politieke toekomst zijn geenszins verstild, integendeel. Heeft de adjunct-secretaris-generaal van de Oeso daar niet zelf extra voedsel aan gegeven door te stellen dat ‘er ook andere mogelijkheden zijn’ op internationaal vlak?Eerst is er de campagne voor de Europese verkiezingen, niet alleen in Vlaanderen – al vergroot de beslissing van Leterme de kans dat Ivo Belet zijn werk in het Europees Parlement kan verderzetten. Alle Europese politieke families worden in het voorjaar van 2014 verwacht met een kandidaat-voorzitter van de Europese Commissie op de proppen te komen.
Voor de socialisten zal dit hoogst waarschijnlijk Martin Schultz zijn, een Duitse sociaaldemocraat die momenteel voorzitter van het Europees Parlement is. Voor de liberalen wordt Guy Verhofstadt genoemd. De grote vraag is wie de kandidaat wordt van de Europese Volkspartij. Met 13 staatshoofden en regeringleiders is er binnen de christendemocratische en conservatieve familie geen gebrek aan toppolitici maar voorlopig heeft niemand zich spontaan gemeld.
‘Rekening houden met de uitslag’, jawel
Dat een zittend premier campagne voert voor een job die hij/zij kan mislopen, is natuurlijk niet evident. De betrokkene moet bovendien meertalig zijn, over enig Europees aanzien en bagage beschikken, een draagvlak hebben bij de (ex-)collega’s, aanvaardbaar zijn in alle lidstaten, enz. Misschien iets voor de man uit Ieper als blijkt dat de Franse Eurocommissaris Michel Barnier al bij voorbaat kansloos is door een mogelijk veto van de socialistische president Hollande? (Maar kan zo’n kandidaat een Europese campagne leiden zonder in eigen land op de lijst te staan?)
De Europese verkiezingen ten spijt is het de Europese Raad, nota bene nog tot 30 november 2014 onder voorzitterschap van Herman Van Rompuy, die een kandidaat-voorzitter aanduidt, weliswaar ‘rekening houdend met de uitslag van de verkiezingen’, zo wil het Verdrag van Lissabon. Het pas verkozen Parlement zal uiteraard op zijn strepen staan. Een assertieve houding heeft het de vorige keren geen windeieren gelegd. Maar wat als de uitslag niet eenduidig is? Of als men geen consensus vindt rond een kandidaat die aan de verkiezingen heeft deelgenomen? Versta: ‘rekening houden met de uitslag van de verkiezingen’ betekent niet automatisch dat de nieuwe voorzitter als overwinnaar uit de verkiezingen moet komen. Zo ‘democratisch’ werkt de EU (nog) niet.
Idem voor de individuele Eurocommissarissen. De kandidaat-voorzitter moet een nieuwe ploeg samenstellen en daarvoor de goedkeuring krijgen van het Parlement. De nieuwe machtsverhoudingen in het Parlement zullen zwaar doorwegen. Maar ook het klassieke evenwicht tussen de lidstaten is nooit ver weg. Het is dus niet zo dat de lidstaten eender wie naar het Schumanplein kunnen sturen, noch dat de kandidaat-voorzitter volledige vrijheid heeft in de samenstelling van zijn nieuwe ploeg. Een delicate oefening en verrassingen zijn nooit uitgesloten. Deelname aan de Europese verkiezingen is alleszins geen vereiste om in aanmerking te komen. Zo volgde Karel De Gucht, die toen minister van Buitenlandse Zaken was maar niet aan de Europese verkiezingen van 2009 had deelgenomen (tenzij als laatste opvolger), Louis Michel op, iemand die als aftredend Eurocommissaris voor zijn partij wél de Europese lijst had getrokken.
EU-topjobs worden niet ‘democratisch’ toegekend maar zijn de uitkomst van een samenspel van nationale en Europese factoren. Ze zijn dikwijls het resultaat van package deals op beide niveaus. Met Van Rompuy en De Gucht was België de jongste jaren flink bedeeld. Dat zijn de andere lidstaten niet vergeten. Trouwens, wat als ons land de suggestie krijgt om na 56 jaar van mannelijke Eurocommissarissen een vrouw voor te dragen?
EVP-voorzitter
Zelfs dat hoeft geen slecht nieuws te zijn voor Leterme. Op termijn moet er immers ook een opvolger voor EVP-voorzitter Wilfried Martens gevonden worden. Christendemocraat uit de Benelux, meertalig, bij voorkeur een ex-premier enz. Toeval of niet, ten laatste in het najaar van 2015 kiest de EVP een nieuwe voorzitter en tegelijk loopt dan de verlenging met twee jaar van zijn huidig mandaat in Parijs af. Met andere woorden: Yves Leterme lijkt door niet aan de verkiezingen deel te nemen meer dan ooit ‘beschikbaar’ op internationaal vlak.