David Dessin: ‘Geweld en vrede tussen imam en pastor’
Maandagavond mocht Kathleen Cools in Reyers Laat de Nigeriaanse imam Ashafa ontvangen. Op hetzelfde moment wandelde ik met de christelijke pastor James Wuye, ook een Nigeriaan, door Antwerpen. Een mooi symbool van twee oude aartsvijanden die nu samen vrede prediken.
De interreligieuze vriendschap tussen Ashafa en de christelijke pastor James Wuye in een land waar christenen en moslims elkaar met vuur en zwaard bestrijden is wereldberoemd. Wuye en Ashafa komen uit Nigeria, dat enorme land in de oksel van Afrika waar letterlijk alles verbonden is met de religie, en dat daarom wel eens beschreven wordt als Saudi Arabië en het Vaticaan in één. Recent komt het land bij ons vooral in het nieuws met uitbarstingen van extreem geweld tussen Moslims en Christenen, zoals de ontvoering van 276 schoolmeisjes door het extremistische Boko Haram eerder dit jaar. Ondertussen zijn een zeventigtal meisjes kunnen ontsnappen, en krijgen ze psychologische begeleiding van onder andere Wuye en Asahafa.
Op de avond dat imam Ashafa in de VRT-studio’s zat wandelde ik door de straten van Antwerpen met pastor James. Hij is een predikant zoals je ze alleen in Afrika tegenkomt: evangelisch, enthousiast, met een luide, snelle stem en een enorme voorraad Bijbelcitaten tot zijn beschikking. Hij neemt me in de arm en vertelt me over Nigeria. Het geweld is slechts één kant van dit enorme land. In Yoruba in het zuidwesten leven moslims en christenen in vrede samen, interreligieuze huwelijken worden er als heel normaal beschouwd. In het noorden is er het geweld van Boko Haram, maar tegelijkertijd zijn er ook mensen als hijzelf en Ashafa.
De duivel bekeren
Oorspronkelijk waren deze heren aartsvijanden en stonden ze elkaar naar het leven. Tijdens een confrontatie tussen christenen en moslims in Zongon Kataf verloor Wuye zijn rechterarm. Muhammad Ashafa verloor twee neven en zijn spirituele mentor. In 1995 besloten beide mannen samen te werken en bruggen te bouwen tussen hun gemeenschappen. Hun verhaal ging de wereld rond als het verhaal van ‘De imam en de pastor.’
Een eenvoudige vriendschap is dit allerminst. Wuye had drie jaar nodig om zijn vijand te vergeven, maar hij slaagde er uiteindelijk in, omdat hij wist dat zijn volk daar nood aan had.
Voor dat volk is zijn vriendschap met Ashafa allesbehalve vanzelfsprekend. De ‘Assemblies of God’, zijn Pentacostals (een grote vernieuwingsbeweging in het christendom) en zijn – anders dan het katholicisme – vaak erg gekant tegen elke vorm van interreligieuze dialoog, ‘als je met de duivel praat, doe je dat om hem te bekeren’ vat Wuye de positie van vele van zijn medegelovigen samen. ‘Imam Ashafa wordt een priester’ lacht pastor James, ‘en ik wordt een sheik!’ Alleen gebeurt dat met wat hij een ‘competition of kindness’ noemt: beide trachten de ander te overtreffen in vriendelijkheid en hartelijkheid.
Groeiend christendom
Maar wat heb je aan vriendelijkheid als men met zwaarden en AK-47’s op je afkomt? In het Midden-Oosten weten religieuze minderheden daar alles over. Moeten die zich laten afslachten? ‘Ze moeten zich terugtrekken, bidden en later terugkomen.’ Zegt Pastor James. ‘Als je jezelf kunt verdedigen heb je het recht dat te doen, het is Bijbels om jezelf te verdedigen. Het is niet Bijbels om anderen aan te vallen.’ Vele Nigeriaanse christenen geloven dat de fragiele vrede die er hier en daar bereikt is, alleen bereikt is omdat christenen het geweld van moslims met geweld beantwoord hebben. Zelf imam Sani Isah, een collega van Ashafi, geeft toe dat zonder de bereidheid van christenen om terug te vechten islamitische leiders nooit akkoord zouden zijn gegaan met een wapenstilstand.
Nigeriaanse christenen weten dat het mogelijk is vredevol met moslims samen te leven, velen hebben islamitische vrienden, buren, familieleden,… maar tegelijk heeft de ervaring hen geleerd dat in het omgaan met religieuze zeloten, geweld soms met geweld moet worden beantwoord…
Het is een moeilijke boodschap, die ook begrepen moet worden tegen het licht van veranderende machtsverhoudingen binnen het christendom. Van de christenen in het Midden Oosten – die sinds de komst van de Islam gewend waren geraakt aan hun minderheidsstatus, en die vaak als positief hebben ervaren – blijft momenteel maar weinig over. Het Afrikaanse christendom daarentegen groeit en groeit, en is een stuk assertiever. In 2007 al liet aartsbisschop Onaiyekan van Nigeria weten dat hij nooit de Sharia-wetgeving zou aanvaarden, welke rechten christenen daarin ook zouden hebben. Als 2,2 miljard christenen morgen hun relatie met de 1,6 moslims wereldwijd plots zouden spiegelen aan Nigeria zal de wereld er heel anders uitzien…
Naïef?
Toch hebben pastor James en imam Ashafa goede hoop voor hun verhaal van vrede. Al verschillende malen heeft hun ‘Interfaith Mediation Center of the Muslim-Christian Dialogue’ levens gered, in conflicten bemiddeld, en een vredesperspectief geboden voor hun verscheurde land.
Het is dan ook geen toeval dat Wuye en Ashafa in Antwerpen zijn voor de vredesconferentie ‘Peace is the Future’ van St Egidio, de internationale christelijke gemeenschap die deze conferentie jaarlijks organiseert, en ook wel eens naïviteit verweten wordt. Deze gemeenschap – die soms de ‘VN van Trastevere’ wordt genoemd – heeft echter al heel wat bereikt met hun bemiddeling in internationale conflicten in Algeria, Kosovo, Liberia en Ivoorkust,… Het was dankzij de St Egidio dat er in ’92 een eind kwam aan een decennialange burgeroorlog in Mozambique. Zo naïef zullen ze dan niet zijn.
De dag na het interview op Reyers Laat trokken imam Ashafi en Pastor James Antwerpen rond om er in de scholen voor duizenden jongeren te spreken over religie en geweld. Telkens wanneer beide mannen het verhaal van hun strijd en hun vriendschap brachten was het muisstil in de zaal. Maar bij het beantwoorden van de vragen volgt het ene applaus op het andere. Bij het verlaten van de zaal wuift Pastor James de jongeren uit met zijn rubberen prothese. Wil nog iemand hen naïef noemen?