Hans Geybels: ‘Zelfdoding blijft bagatel’

Een twaalfjarige jongetje uit Tienen pleegde dinsdagavond zelfmoord. Of zelfdoding. Of suïcide. Het maakt niet uit hoe je het noemt. Het resultaat blijft hetzelfde. De prille tiener komt nooit meer terug. Het drama heeft zich voltrokken. Een ouderpaar, een familie, een klas, een school en bij uitbreiding een stadje is geschokt en probeert de zelfdoding te verwerken. Het moet een plaats krijgen, want het leven gaat door. Willem Elsschot verwoordde het zo pijnlijk accuraat: “De aarde is niet uit haar baan gedreven toen uw hartje stil bleef staan,de sterren zijn niet uitgegaan en ’t huis is overeind gebleven.”

Er wordt heel wat gespeculeerd over de motieven van het jongetje uit Tienen. Met pesten zou het niks te maken hebben. Kon het de ruzies van zijn uit de echt scheidende ouders niet verwerken? Heeft het de schuld van de echtscheiding op zich genomen? Of is er meer aan de hand? Is er misschien veel meer aan de hand dan de kranten laten vermoeden? O.S. uit Tienen is misschien geen alleenstaand geval?

Afspraak tussen de media

O.S. is natuurlijk geen alleenstaand geval. Het feit dat zelfdodingen niet elke dag de krant halen heeft te maken met een afspraak tussen de media onderling. Midden de jaren 2000 merkte men dat het aantal zelfmoorden in een regio toenam zolang de media erover berichtten. Het was een zeer merkwaardig fenomeen toen men er voor het eerst met geconfronteerd werd. De ene zelfdoding lokte de andere uit met als ‘bemiddelaar’ de media. De reden is dat mensen die met zelfdodingsneigingen rondlopen er gemakkelijker toe overgaan als er nog andere gevallen zijn in een regio. Sindsdien bestaat er een soort code in de media om met het drieste fenomeen om te gaan: niet veel over berichten, zeker niet te veel details geven, niet laten doorschemeren dat er geen andere oplossing meer was …

Ik heb net gezegd dat het eigenlijk niet uitmaakt hoe je het fenomeen omschrijft. Het resultaat blijft inderdaad hetzelfde. En toch. Ik moet willekeurig denken aan ‘de tering’. Toen dat woord te vies werd, werd het vervangen door tuberculose. Met tuberculose is het dezelfde weg opgegaan. Het werd plots tbc en daarna tb. Het gaat kennelijk om meer dan woorden alleen. Woorden plakken echt op de concepten en de voorwerpen die ze betekenen. En dus verraden woorden iets over hoe we als samenleving omgaan met problemen. Of hoe onze opvattingen erover veranderen.

Evolutie

Het feit dat we zelfmoord vervangen hebben door zelfdoding wijst al op zo’n evolutie. De tijd is gelukkig voorbij dat een ‘zelfdoder’ een moord op zichzelf pleegt. De tragedie is al groot genoeg, zonder dat het nog eens om een moord moet gaan, waardoor de zelfdoder eeuwig verdoemd is. De verandering naar suïcide wordt mijns inziens al wat problematische. Het is zo’n clean, afstandelijk, wetenschappelijk begrip. Het isoleert het gegeven tot een wetenschappelijk categorie in plaats van een menselijk drama.

Suïcide doet ons vergeten dat er per dag in Vlaanderen 3 zelfdodingen genoteerd worden. Drie per dag! Voeg daar nog eens alle zelfdodingspogingen aan toe. In Vlaanderen is zelfdoding de meest voorkomende doodsoorzaak bij mannen tussen 25 en 50 jaar en bij vrouwen tussen 25 en 40 jaar. Alleen Finland doet ‘beter’. Nederland daarentegen scoort veel lager. De redenen voor dat hoge getal in Vlaanderen worden gemotiveerd door onze prestatiemaatschappij. Dat prestatiegegeven legt ook het grote aantal depressies in Vlaanderen uit. En dat verklaart dan weer waarom mensen zo laattijdig de weg vinden naar hulpcentra. Stel dat ze je daar betrappen!

Pijnpunt blootgelegd

10 september is uitgeroepen tot WereldSuïcidePreventiedag. Het is inderdaad op die dag dat zelfdoding uitgebreid de media haalt. Voor het overige wordt het media-embargo goed gerespecteerd. O.S. uit Tienen heeft het doorbroken. Hij bepaalt de media momenteel, waarschijnlijk omdat het om zo’n jong ventje gaat en omdat het zijn daad gemotiveerd heeft.

Wat ik nu ga zeggen klinkt eigenaardig, maar ik doe het toch. Ik hoop stilletjes dat O.S. meer in beweging kan zetten dan de WereldSuïcidePreventiedag. Het scholiertje uit Tienen heeft zelfdoding een gezicht gegeven. Hij heeft er een verhaal op gekleefd. Neen, ik wil zijn overlijden absoluut niet instrumentaliseren, maar hij heeft wel een pijnpunt in Vlaanderen blootgelegd. Waar gaat het naartoe met ons welzijn? Ja zelfs met onze zingeving? Liggen wij eigenlijk nog wakker waar het werkelijk om gaat? Lopen we onszelf niet voorbij? Ik heb geen pasklare antwoorden, maar ik droom wel van een maatschappelijk debat dienaangaande. Het aantal zelfdodingen beperk je niet door zorg- en preventiecentra, maar door een verandering van de hele samenleving. Wanneer opent Vlaanderen dat debat?

 

Bron: De Redactie – 1 mei 2011

Laat een reactie achter